Yıllar boyunca Türkiye’deki Amerikan futbolu camiası kendi hakemliğini yaptı. Zaten bu oyunu oynayacak adam sayısı bile az iken camia dışından ufak bir harcırah karşılığında (ki bu bile son yıllarda ortaya çıkmıştı) sıcakta, soğukta, rüzgarda, karda ve yağmurda saatler boyunca ayakta duracak ve üstüne üstlük o kadar küfür yiyecek birilerini bulmak zordu. O yüzden maçlarda diğer takımların sporcuları görev alıyordu, ve en azından 2-3 yıldır deneyimleri olan bu sporcular hakemlik adına genellikle olumlu performanslar ortaya koyuyordu. Tabii bazen kuralların belirsizliği, bazen de göz alışkanlıkları dolayısıyla garip kararlar verilebiliyordu. Sonra da verilen kararlar ve kurallar haberleşme listelerinde uzunca tartışılıyordu. Oyuncuların çoğu NFL maçlarını seyrettiğinden bu hakemliğe de tesir ediyordu ve garip bir NCAA/NFL kural karışımı ortaya çıkıyordu maçlarda. Yıllar sonra NCAA kurallarını daha derinden keşfettiğimizde geriye dönüp eski uygulamalardaki hataları rahatça görebiliyorduk ama yine de çok büyük sorunlar yoktu.
Federe yapıya ani geçisin en çok etki ettiği unsurlardan biri de hakemlik oldu. Geçişin ani olduğunu söylerken amacım eleştirmek değil. Federasyon konusu ortaya çıktığında 5 yıldır bu sporla ilgili toplantılara ve kurullara katılan biri olarak sporun Türkiye’deki geçmişine kıyasla kısa bir sürede ortaya çıkan ve gerçekleşen bir geçiş olduğundan ani olarak nitelendiriyorum. Federe yapıya geçilince artık koçlar ve oyuncuların hakemlik yapması mümkün değildi, ve dolayısıyla çok sayıda deneyimli hakem ‘düdüklerini asmak’ zorunda kaldı. Takımlara (en azından koç yada oyuncu olarak) bağlı olmayan kişiler hakemliğe devam etti ama çoğunluk aşık olduğu sporda koç ya da oyuncu olarak devam etti. Dolayısıyla Federasyonun önündeki en zor görevlerden biri yeni hakem adaylarının bulunması ve bu kişilerin kısa bir zaman içerisinde eğitilerek maç yönetecek hale gelmesiydi.
Ligdeki 2-3 haftanın maçlarına bakılırsa hakemlik konusunda yöneticiler, koçlar ve oyunculardan yoğun şikayetler var. En çok duyduğum laflardan birihakemlerin Amerikan futbolunu bilmediklerinden maç yönetmekte zorlandıklarıdır. İzlediğim ve oynadığım maçlarda da oldukça yanlış uygulamalar gördüm, hem kural hem de yorumlama bakımından. Saymakla bitmeyebilir ama hepsi birbirine benziyor. Bu sezon oynanan bir TAFL maçında koşan bir hücum oyuncusuna horse-collar tackle yapıldı, yani omuzluğun arkasındaki boyun bölgesinden çekilip indirildi oyuncu. Bu hareket yanlış hatırlamıyorsam geçen sezonun başında NCAA ve NFL tarafından sporcuların sağlığı açısından sakıncalı olduğundan yasaklanmıştı. Ama bizim maçlarımızda hala ceza almadan yapıldığını ben bizzat gördüm. Burada zaten örneklere devam etmek gerekirse bu yazı sayfalarca sürer.
Aynı sorunları paintball camiası da yaşıyor, ben de buna bizzat tanık olmaya devam ediyorum. Hızlı bir şekilde ve futbola kıyasla bütün oyuncuların aynı anda mücadele ettiği bu iki sporu bilen biri için bile takip etmek oldukça zorlayıcı. Yeni tanışan birisinin belirli düzeyde oyun kültürü ve deneyimi kazanana kadar sağlıklı bir şekilde hakemlik yapmasını beklemek ise hayaldir. Bu sporları oynamamış birilerini alıp eğitmeye başlayınca en başlarda doğal olarak teori ve uygulama arasında dağlar kadar fark olabiliyor. Türkiye’de futbol oynamamış birisini futbol hakemi yapmaya çalışırsanız o kişi zekası doğrultusunda hakemliği belirli bir düzeye kadar iyi yapabilir, çünkü oynamasa bile yıllardır seyretmekten kaynaklanan bir göz alışkanlığı var. Amerikan futbolu ise Türkiye’de şimdiye kadar ancak magazin basınının ilgisini çektiğinden genellikle maçları izleyip de göz alışkanlığı oluşan camia dışı kişiler çok az sayıda.
Biz DAÜ’de her haftasonu zorunlu olarak bütün takımı bir kafeye götürüp NFL maçını izletiyorduk. Hatta NCAA maçlarını da izlemelerini tavsiye ediyorduk. Çünküo maçlarda anlatımlardan tutun oyuncuların, koçların ve hakemlerin bile davranışlarından çok sayıda bilgi edinmek mümkün. Bunlar da oyuncular için deneyim oluyor ve maçlarda benzer durumlarda beyin arşivden o görüntüyü çıkarıyor ve oyuncu ne yapması gerektiğini biliyor. Aynı şey hakemler için de geçerli. Bence Federasyon veya MHK her hafta hakemler için organizasyon yapıp NCAA maçı seyrettirmeli. İlla da canlı canlı izlemelerine gerek yok, hatta bu sezonun eski maçları bile olabilir. Olanak varsa takımların kullandığı video değerlendirme yazılımlarıyla bu maçlar elden geçirilip ceza pozisyonları kesilerek anlatımlı olarak gösterilebilir. Futbol Federasyonu MHK’nun yaptığı gibi sezonun önceki maçlarının görüntülerinden yapılan hataların üzerinden geçilmesi ve hakemlerin doğru/yanlış kararlarının açık açık konuşulması da yararlı olacaktır.
Ligimizdeki hakemlik elbette sürekli gelişecektir, takımların, koçların ve oyuncuların da bu konuda gerek Federasyona gerek ise doğrudan hakemlere yardımı kesinlikle olacaktır. Önemli olan bu sürecin hızlıca devam etmesi ve Federasyonun da camiaya bilgi vererek güven ortamını tekrar sağlaması. Yoksa bu lig çok uzun sürecek…