Uzun bir aradan sonra editörümüz Kaan’ın devamlı tacizi sonunda bir yazı yazmaya söz verdim. Konumuz NFL hakemleri olacak ama arada NFL ekonomisi ve Türkiye’de Amerikan futboluna değineceğiz. Bu arada, baştan yazımda Sports Illustrated’den (si.com) Peter King’e teşekkür etmeden geçemeyeceğim. Burada sunduğun bilgilerin çoğunu onun yazdığı makalelerden aldım. Peter King’in yazdığı MMQB serisini İngilizce bilen herkese tavsiye ediyorum.
NFL geçen hafta başladı ve dikkat ettiyseniz maçlar her zaman tanıdık gelen hakemler ile başlamadı. NFL geçen sene oyuncular ile uzun dönemli iş barışını sağlamayı başardı ama aynısı bu sene düzenli kullandığı hakemler ile sağlayamadı. NFL hakemleri ve NFL görüşmeleri hala devam ediyor, bu arada NFL düzenli kullandığı hakemler yerine geçici bulduğu (replacement hakemlerini) kullanıyor.
Şuanda maçları yöneten geçici hakemler genelde üniversitesi liglerinden ve daha alt seviyelerden geliyor. NFL Hakemlerinin bu grevi sırasında büyük üniversite konferanslarının hakemleri, NFL hakemleriyle olan dayanışmaları sebebiyle NFL maçlarına hakem vermediler. NFL kullandığı geçici hakemler aslında bir şekilde grev kırıcı olarak görünmeyi göze alan hakemler ve hepsinin seviyesi üst düzey üniversite ve NFL hakemlerinin seviyesinde olmadığını kesinlikle söyleyebilirim.
Peki NFL hakemlerinin bu greve götüren konular nelerdir? Aslında temel sorun para ve emeklilik hakları…
Detaylı konuşmadan önce NFL hakemleri kim olduğunu sorusuna biraz daha detaylı bakmak konu ve grevi anlamak için faydalı olacaktır. NFL hakemliği aslında şu anda yarı – zamanlı bir iş. Diğer liglerde iaw özellikle beyzbolda (MLB) hakemlik tam zamanlı bir iş ama onlar yılda 162 maçta hakemlik yapmaları nedeni ile bu bir zorunluluk. NFL hakemlerinin ise futbol dışında bir hayatları ve gelirleri vardır. Çoğu için NFL ilave iyi bir gelir ama yaşamsal olarak kritik bir gelir değildir. Bu durum grevi anlamak için kritik bir nokta. NFL hakemleri maç başına USD 5,500 kazanmaktadır. Yanında yol, konaklama ve yemek masrafları da NFL tarafında karşılanmaktadır. Ancak NFL hakemleri diğer profesyonel hakemlere göre daha az para kazanmakta.
NFL’in yıllık hakem bütçesi 12 milyon dolar iken, hakemlerin şuan istediği rakam ile aradaki fark üç milyon dolar. Yani hakemler USD 15 milyon almak istiyor ancak NFL ise 12 milyon dolar vermeyi öneriyor. Bu arada, NFL’in yıllık geliri 9,5 milyar dolar ve takım değeri ortalama 1 milyar dolar. Aslında bu gelirin binde birini bile temsil etmeyen bir rakam için pazarlık yapılıyor. Konunun içinde prensip ve emeklilik sistemi tartışması da var.
NFL bütün çalışanları için 401K tipi emeklik fonuna çalışanları adına para yatırıyor. ABD’de Türkiye’de bireysel emeklikle sistemi ile geçilen emeklik yapısı her zaman vardı. Aslında ABD’de emeklik, şirketin sağladığı ilave yarardı, uzun süre ABD’de devletin emekli maaşı verme konsepti yoktu. General Motors’u batıran bir konu da emeklik maaşları idi. (100 yıllık firmalar için eğer büyümüyorlarsa gerçekten de bir problem konu – aslında konudan sapıyoruz ama emeklilik ve yavaşlayan nüfus hızları bugünkü emekli sistemleri için en büyük problemlerden biri – 401K sistemi bizim bireysel emeklilik sistemi gibi belli bir gelir garanti etmez, geliriniz yatırımlarının getirisine bağlıdır. NFL hakemleri ise emeklilik gelirinin belirli olduğu daha bir eski sistemde idiler.
NFL, bütün hakemleri yeni sisteme (401K) almak isterken, NFL hakemleri kazanılmış hak olarak gördükleri eski sistemin şu anki hakemlere uygulanması ve yeni hakemleri 401K’da başlatılmasını istiyor. NFL ise kendi çalışanlarına artık vermediği bir hakkın hakemler için kalmasına karşı çıkıyor. Bu iki konu ana sorunu oluşturuyor. Görüşmelerde bir kaç tane daha ufak pürüz var ama aslı sorunu bu iki konu oluşturuyor.
Şu andaki durumda, NFL sezonu geçici hakemler ile başladı. Herkesin düşüncesi hazırlık maçlarının bitime kadar bu görüşmelerin tamamlanacağı ve sezona NFL hakemleri başlanacağı idi. Ancak böyle olmadı. NFL Hakemleri çizgilerini korudular. Sebebi de yukarıda belirtiğim gibi NFL hakemlerinin yarı – zamanlı çalışmaları aslında başka işlerinin olması nedeni ile katı bir tutum alma imkanları var ve kullanıyorlar. Öte yandan NFL, geçici hakemler ile yönetilen maçlardan memnun kaldığından ötürü sezon başlamadan önce son bir teklif verip aradaki farkı kapatmaya çalışsa da sezonu geçici hakemleri ile başlamak konusunda yeterince rahat olduğunu gösterdi.
Bundan sonra ne olur sorusu ise aslında geçici hakemlerin performansına bağlı, eğer yeterince iyi maçlar yönetirlerse, NFL’in yeni daimi hakemleri olabilirler ancak sezon uzun, geçici hakemlerin üzerinde baskı ve dikkat her geçen gün artacaktır. Hakemler, video ile anında tekrar değerlendirmeden (instant replay) faydalanarak bu baskıyı azaltabilirler. Sezonun sonunu başarı ile getirebilirlerse, geçici hakemler daimi hakem olur ve şu anki NFL hakemleri de geçmişin bir parçası olarak hatırlarız.